اثرات مصرف نیتروژن بر کاهش خسارت ماندابی در گندم پاییزه

ماندابی یکی از تنش های محیطی است که می تواند به گیاهان زراعی از جمله گندم خسارت وارد کند. هرگونه عملیات داشت مناسب در طول رشد و نمو این گیاه می تواند افت عملکرد ناشی از خسارت ماندابی را کاهش دهد. جهت بررسی اثرات مدت های مختلف ماندابی 10، 20 و 30 روز ماندابی به همراه شرایط بدون تنش ماندابی (شاهد) در زمان ظهور برجستگی دوگانه و اضافه کردن سطوح مختلف کود جبرانی نیتروژن به ترتیب صفر، 50، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار پس از رفع تنش ماندابی جهت کاهش خسارت ماندابی بر گندم پاییزه (رقم مرودشت)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی، در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی در سال زراعی 89-1388 اجرا گردید. نتایج این آزمایش نشان داد که اثر ماندابی بر صفات درصد نیتروژن، درصد ماده آلی و درصد کربن آلی خاک معنی دار بود و 30 روز ماندابی موجب کاهش معنی دار این صفات شد. همچنین صفات تعداد سنبلچه، طول مریستم رأس ساقه، سرعت تمایز سنبلچه (برحسب روز و درجه روز رشد) و سرعت طویل شدن مریستم (برحسب روز و درجه روز رشد)، در طول مدت ظهور برجستگی دوگانه تا تشکیل سنبلچه ی انتهایی نیز تحت تأثیر ماندابی قرار گرفتند که بیشترین اثر منفی مربوط به 30 روز ماندابی بود. بجز صفات وزن هزار دانه و شاخص برداشت سایر صفات عملکرد دانه، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله، عملکرد بیولوژیک و پروتئین دانه تحت تأثیر ماندابی قرار گرفتند به طوری که به ازای هر روز ماندابی 5/1 درصد کاهش در عملکرد دانه نسبت به شاهد وجود داشت. اثر کود جبرانی نیتروژن نیز بجز برای صفت وزن هزار دانه برای سایر صفات معنی دار بود. عملکرد دانه با مقادیر استفاده شده ی کود جبرانی همبستگی مثبت داشت اما روند جبران خسارت ماندابی با افزایش مقادیر کود جبرانی کاهش یافت به طوری که استفاده از 50 کیلوگرم در هکتار کود اوره نسبت به عدم استفاده ی آن به یکباره 5/15 درصد عملکرد را افزایش داد ولی استفاده از 150 کیلوگرم در هکتار اوره نسبت به شاهد فقط 21 درصد عملکرد را افزایش داد. بنابراین مصرف مقدار 50 کیلوگرم در هکتار کود اوره بعد از تنش ماندابی به عنوان یکی ازراه های کاهش خسارت عملکرد گندم پاییزه در این آزمایش قابل توصیه می باشد. اثرات ماندابی و کود جبرانی نیتروژن بر میزان کلروفیل a، b، کل و سطح برگ پرچم در زمان گرده افشانی معنی دار نبود ولی اثر ماندابی بر صفات وزن و اسپد برگ پرچم کاملاً معنی دار بود. کود جبرانی نیتروژن نیز فقط بر اسپد برگ پرچم اثرگذار بود.